مسئولان استان مازندران و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، دامنه‌های جنوبی دماوند و روستای «رینه» را برای جشن امروز انتخاب کردند تا شاید برای بخاری که دمادم از دهان دماوند بیرون می‌زند، دستی تکان دهند و کمی آن‌طرف‌تر از روستای رینه نگاهی به چشمه آب گرم لاریجان بیندازند و زیر لب به این نماد بیداری خاموش دماوند آفرین بگویند.
البته این مراسم تنها شکل نمادین دارد؛ چون به گفته حسینعلی وکیل، رئیس اداره ثبت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، دماوند براساس اسناد و مدارک به ثبت رسیده است. به همین دلیل برای آثار بعدی که به ثبت ملی برسند، مراسمی برگزار نخواهد شد.
وکیل ادامه می‌دهد:«چشمه سورت، در حد فاصل روستاهای ارست و مال‌خاست در استان مازندران به‌عنوان دومین اثر میراث طبیعی و درخت کهنسال ابرقو به‌عنوان سومین اثر میراث طبیعی کشور به ثبت رسیده‌اند.» پیش از این قرار بود جنگل‌های هیرکانی شمال استان آذربایجان به‌عنوان میراث طبیعی مشترک میان ایران و کشور آذربایجان به یونسکو معرفی شود، ولی به‌دلیل دیر اقدام کردن مسئولان کشور آذربایجان، همچنان این پرونده روی میز سازمان گردشگری خاک می‌خورد.
امکان ثبت 500 اثر طبیعی
با این همه به گفته آرش کوشا، دبیر کمیته ملی طبیعت‌گردی، آیین‌نامه ثبت میراث طبیعی کشور با استانداردهای روز دنیا تهیه شده و براساس آن در حال حاضر امکان ثبت 500 اثر طبیعی کشور وجود دارد. به‌دلیل موقعیت خاص قله دماوند ثبت دماوند با اولویت ویژه در دستور قرار گرفته است. ثبت میراث طبیعی که الزام‌های نگهداری و حفاظت از این میراث ارزشمند را به وجود می‌آورد، در سایر کشورها نیز رواج دارد.
ثبت جهانی یک اثر طبیعی، گذشته از ثبت ملی آن باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد که از میان آنها می‌توان به بی‌نظیر و منحصربه‌فرد بودن اثر، داشتن ظرفیت‌های گردشگری، فرهنگی، تاریخی و طبیعی، بهره‌مندی از سابقه تاریخی مناسب و یا تاثیر در شکل‌گیری فرهنگ و سنت‌های بومی منطقه و شرایط مناسب حراست و حفاظت اشاره کرد. همچنین تهیه عکس‌های هوایی، نقشه‌برداری از عرصه و حریم این اثر، مشخص کردن حریم درجه یک و دو آن و چگونگی هماهنگ کردن دستگاه‌ها و سازمان‌های مسئول برای جلوگیری از دخل و تصرف و حفظ هویت بافت این منطقه از جمله برنامه‌هایی است که در قالب تهیه پرونده ثبتی این اثر انجام شده است.
امن‌ترین قله دنیا
جالب اینجاست تمام این ویژگی‌ها را در دماوندکوه می‌توان پیدا کرد. این کوه بزرگترین قله مخروطی جهان محسوب می‌شود که زیبایی آن را در کمتر کوهی می‌توان یافت. دماوند در میان کوه‌های اطراف خود از همه یک سر و گردن بلندتر است و همچون بقیه کوه‌های همسایه در بهار تا نیم‌تنه لباسی از سبزه و شقایق به بر می‌کند. ویژگی دیگر دماوند امن بودن آن است و سابقه صعود به بالای آن‌چنان است که برخی، پدران ما را نخستین کوهنوردان تاریخ می‌دانند. اطلاعات فدراسیون کوهنوردی ایران نشان می‌دهد که در ۵۰ سال گذشته سانحه دلخراشی برای هیچ‌یک از کوهنوردان آن اتفاق نیفتاده است. تنها مدتی قبل یک کوهنورد 69ساله آمریکایی به‌دلیل لیز خوردن و برخورد سرش با سنگ، در این کوه جان باخت.
از طرف دیگر، دماوند چنان با اسطوره‌ها، تاریخ و ادبیات ایران گره خورده که نمی‌توان به این آسانی‌ها نادیده‌اش گرفت. برخی ساکنان محلی هنوز صداهای نامفهوم کوه را صدای ناله ضحاک ماردوش می‌دانند و برخی سنگ بزرگ یک‌تکه کنار قله را، قبر او. با این همه دماوند همیشه در ادبیات ایران نماد پایداری، صلابت و غرور ایرانی بوده است. فریبرز دولت‌آبادی، معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه ثبت جهانی یک اثر ملی موجب افزایش میزان گردشگر خارجی و بالا رفتن ضریب امنیت آن می‌شود، می‌گوید: حمایت‌های جهانی و پشتیبانی فنی و تخصصی جوامع بین‌المللی در این ارتباط اهمیت بسزایی دارد.»
تعداد کم گردشگران دماوند
اما دماوند با تمام این زیبایی‌ها همچنان جزء مهجورترین قله‌های جهان محسوب می‌شود و سالانه کمتر از 3 هزار نفر گردشگر از دهانه 400 متری و ارتفاع پنج هزار و 671 متری آن دیدن می‌کنند. این تعداد بازدیدکننده با قله‌های مخروطی‌شکل دیگر دنیا فاصله زیادی دارد. برای مثال هر سال 300 هزار گردشگر خارجی از فوجی‌یاما ژاپن صعود می‌کنند و این عدد برای قله کلیمانجارو تانزانیا بیش از 100هزار نفر است. تازه از آن 3 هزار نفری هم که به‌عنوان گردشگر از دماوند بالا می‌روند، عده زیادی سفرای کشورهای دیگر هستند.
یعنی همان سنت قدیمی که از زمان قاجار وجود داشته و اولین صعودکنندگان رسمی معاصر از سفرای خارجی محسوب می‌شدند، همچنان ادامه دارد. از طرف دیگر، ثبت ملی این اثر می‌تواند ناخواسته دماوند را تبدیل به پارکی ملی کند که به‌راحتی نتوان به حریم آن تجاوز کرد، چرا که ثبت ملی و جهانی دماوند تیر آرش دیگری است. با این تفاوت که این‌بار حریم قله بیش از پیش مشخص می‌شود.
این در حالی است که کوه‌ها و تپه‌های اطراف این کوه همچنان با دیوارکشی‌ها و خانه‌سازی‌ها خط‌خطی می‌شود. به هر حال نگرانی‌ها از تخریب محیط زیست دماوند در ارتفاع زیر 4 هزار و 500 متر همچنان ادامه دارد. اگر زمانی دماوند گهگاه مردم بومی را برای برداشت گوگرد و نشادر می‌دید که بر دامنه‌اش می‌آویختند، اما امروز کامیون‌های بزرگ مدام در جاده‌های اطراف آن در حال حرکتند و پوکه‌های معدنی جا‌به‌جا می‌کنند. انگار که بخواهند مثل قدیم از دهانه آن نوش‌دارو بیاورند. غافل از آنکه نوش‌دارو پس از مرگ طبیعت بی‌معنی است!
